(Nhớ đâu viết đó giải sầu)
Đông Hà Trong Trí Nhớ (Năm)
(1975 – 1980)
Viết những dòng này thì cũng giống như ngồi
café với
bạn bè, nhớ lại vài kỷ niệm lúc xửa lúc xưa cho quên tuổi già xa xứ…
**
Năm 1979, Mỹ và Việt Nam bắt đầu đàm phán để tiến
tới việc bình thường quan hệ ngoại giao. Trong thời gian này Chương Trình Ra Đi
Trong Trật Tự (Orderly Departure Program—ODP) dưới sự hỗ trợ của Liên Hiệp Quốc
ra đời nhằm gíúp những người muốn và đủ điều kiện đi định cư tại Mỹ. Ông Malia,
thầy dạy văn chương Anh Mỹ ở ĐH Huế, là người trực tiếp phỏng vấn những người
ra đi theo chương trình này tại Sài Gòn vì ông nói tiếng Việt rất thành thạo.
Và thế là an ninh Việt Nam bắt đầu điều tra lý lịch của ông thầy (nghi ông là
CIA) và theo dõi những người có liên hệ giao tiếp với ông trong thời gian ông ở
Huế trước 1975. Tôi là một trong những người được chiếu cố khá kỹ vì lúc học ở
Huế, hai năm cuối, tôi ở chung với thầy. Thiệt ra, tôi cũng không biết ông có
phải là CIA như nhiều người đồn đoán hay không, nhưng tôi học được nhiều điều ở
ông: làm việc nghiêm túc, gần gũi với sinh viên/học sinh nhưng nghiêm khắc, phải
trái rõ ràng, không thiên vị…
Công an bỏ công sức âm thầm theo dõi tôi khá kỹ. Họ
tìm gặp những người tôi quen trước đây để hỏi về quá khứ của tôi, tìm số bạn bè
hay đi uống cà phê với tôi hỏi khi gặp nhau thì nói và bàn luận chuyện gì. Thường
thì mấy người đó họ khai thật, chẳng có gì giấu diếm về tôi. Nhưng công an
không tin, họ tiếp tục điều tra, rình rập theo dõi. Rõ khổ! Thà họ bắt mình đi,
chứ cứ sống trong phập phồng lo âu, không biết bao giờ thì họ hết nghi ngờ… Tôi
ở trong tình trạng bị khủng bố tinh thần đeo đẳng...
Thấy không còn hứng thú để sống ở quê nhà, nơi
mình sinh ra và lớn lên, cuối năm 1980, tôi quyết định xin nghỉ dạy ngay sau
khi lấy vợ xong. Quyết định một cách âm thầm lặng lẽ không cho ai biết, kể cả vợ
mới cưới. Gia đình hai bên đau khổ lắm nhưng không nói gì. Tôi bỏ mặc mọi thứ
cho số mệnh, “thử cho con tạo xoay vần tới đâu.”
Bạn bè cũng không còn. Mấy thằng bạn trong làng
thì lấy vợ rồi vào Nam sinh sống. Đứa bạn cùng dạy, cùng vui buồn có nhau là
Nguyễn Văn Giúp, cũng lấy vợ, rồi theo vợ chuyển vô trường Triệu Phong ở tỉnh lỵ
Quảng Trị cũ. Bạn bè đồng nghiệp đều bận rộn lo cho gia đình, sống yên thân. Thật
ra, lúc này chẳng còn ai thích giao du với tôi (ngại và sợ?). Tôi thành một kẻ
cô độc, một kẻ tự đứng ra ngoài xã hội…
***
Trong trí nhớ của tôi về Đông Hà thời gian này là
hình ảnh gã công an chìm mặc áo trắng, quần màu xám, mang cái xách đen kè kè
bên hông, đôi mắt chỉ có tròng trắng chăm chăm nhìn tôi mỗi khi tôi xuất hiện ở
Đông Hà. Thật là kỳ lạ, không hiểu vì sao, cứ mỗi lần tôi về thăm nhà (kể cả
sau khi đã vào Cà Mau), chỉ cần khi xuống xe, là hôm sau thấy gã đi theo mình ở
mọi nơi mọi lúc. Xếp hàng mua vé xe, quay nhìn lại, thấy gã! Đi uống cà phê, bước
ra khỏi quán, đã thấy gã!
Không phải chỉ ở Đông Hà, mà ở Huế tôi cũng gặp
chuyện để nhớ mãi. Một buổi tối, tôi ghé thăm gia đình chị Giồng, gia đình mà
năm đầu tiên vô Huế tôi ở trọ để đi học, nhưng chị đi vắng. Ở nhà chỉ có vợ chồng
anh Tạo. Tạo là em chị Giồng, sĩ quan chế độ cũ đi tù cải tạo về, và hiện làm
công nhân đường sắt chưa về tới. Vợ chồng tôi hỏi thăm tin tức về mọi người, và
quyết định ở lại để gặp Tạo vì đã lâu không gặp nhau. Mùa đông ở Huế, trời mau
tối, đầu hôm mà giống như nửa đêm, âm u và buồn. Khoảng 10 giờ 30 tối thì Tạo về
tới nhà. Tôi mừng rỡ ra chào anh, và chợt thấy mặt anh tái đi như thấy ma! Anh
nói ngay: “Hùng hả? Trời ơi, để tau đi báo công an chớ không thôi tau liên lụy.
Họ đến đây mấy lần hỏi mày, tau chỉ biết là mày có trọ đây thôi. Công an nói
khi nào ông Hùng đến thì nhớ báo cho họ. Giờ tau phải đi báo.” Thật lòng, lúc
đó tôi buồn lắm pha một chút tức giận, nhưng cố bình tĩnh nói: “Thì anh đi báo
đi. Nếu anh sợ và họ không cho ở lại thì tụi em đi.” Tạo đi báo công an xong trở
về nói: “Tau báo rồi. Tau sợ quá, phải báo thôi. Mày làm chi mà bị theo dõi dữ
vậy?” Tôi kể sơ sơ cho anh biết, nói chuyện một lát, rồi đi ngủ, mai lo “zọt” sớm.
Đến khi tôi vào Cà Mau, công an Bình Trị Thiên còn
“gởi gắm” cho công an Minh Hải “giúp đỡ”. Cũng may, tác phong của công an Minh
Hải có vẻ “lè phè” hơn, nên sau một thời gian theo dõi thấy không có gì nên cho
qua vì họ còn lo những dịch vụ béo bỡ có tiền hơn.
Sợ công an là cái bệnh mà hình như người dân Việt
Nam nào cũng mắc phải. Tôi còn nhớ năm 2000, tôi ở Mỹ về thăm, náo nức gọi cho
một thằng bạn những ngày ở tập thể với nhau, nhưng nhận được câu trả lời thờ ơ
lạnh lùng của người bạn cũ. Thậm chí hôm sau bà xã tôi đi ngang qua nhà, người
bạn không dám mời vô nhà, lấy cớ bận công chuyện… Lúc đầu lòng tôi chùng xuống,
nhưng sau đó hiểu ra… Ôi, nỗi buồn thế cuộc!
Nỗi sợ hãi bị công an theo dõi ám ảnh và đi theo
tôi hình như vô tận. Trong mười năm đầu qua Mỹ, nhiều đêm còn giật mình vì mơ
thấy! Bởi vậy, trong một bài thơ tôi có viết:
...
Dẫu đã đi xa nửa vòng trái đất
Vẫn còn đau nỗi sợ của quê xưa
Đêm nằm ngủ giật mình nghe chó sủa
Tưởng công an gõ cửa “hỏi thăm” mình.
Năm năm về lại quê cũ, tôi tưởng sẽ yên thân với
cuộc sống bình thường như bao nhiêu người bình thường khác, đâu ngờ có ngày lại
lặng lẽ ra đi không người đưa tiễn. Từ giã một nơi đầy bất an để đến một nơi
chưa hình dung được sẽ ra sao ở tân cùng đất nước, thật chẳng vui sướng gì
nhưng phải liều mạng ra đi… Trên chuyến xe từ Đông Hà vô Huế, cặp mắt trắng dã
của gã công an chìm vẫn ám ảnh tâm trí tôi. Dai dẳng. Khó chịu. Ngay cả sau
này, mỗi lần nhớ về Đông Hà, cặp mắt ấy lại hiện ra, như hồn ma oan nghiệt, như
một nỗi kinh hoàng khó mà quên được!
